ทำไมถึงต้องจดทะเบียนเครื่องหมายการค้า มีความสำคัญอย่างไร?

ในโลกของธุรกิจที่การแข่งขันสูงขึ้นทุกวันการจดทะเบียนเครื่องหมายการค้า กลายเป็นสิ่งที่มีมูลค่ามากกว่าสินค้าหรือบริการที่อยู่เบื้องหลัง เพราะเครื่องหมายการค้ามีหน้าที่เป็นตัวแทนของความน่าเชื่อถือ คุณภาพ และเอกลักษณ์ที่ผู้บริโภคจดจำได้ เมื่อใดก็ตามที่ลูกค้าเห็นโลโก้หรือชื่อแบรนด์ของคุณแล้วนึกถึงประสบการณ์ดี ๆ ที่เคยได้รับนั่นคือความสำเร็จของเครื่องหมายการค้า

การจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าจึงไม่ใช่เพียงเรื่องของเอกสารหรือกระบวนการทางกฎหมาย แต่เป็นกลยุทธ์สำคัญในการปกป้องทรัพย์สินทางปัญญา เพิ่มมูลค่าให้ธุรกิจ และลดความเสี่ยงจากการลอกเลียนแบบหรือการแอบอ้าง ซึ่งการยื่นจดเครื่องหมายการค้าเดี๋ยวในบทความนี้จะเล่าทุกอย่างแบบง่าย ๆ

การจดทะเบียนเครื่องหมายการค้า คืออะไร? สำคัญอย่างไร?

การจดทะเบียนเครื่องหมายการค้า คือ การขอจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าอย่างเป็นทางการต่อกรมทรัพย์สินทางปัญญา (หรือหน่วยงานที่รับผิดชอบในแต่ละประเทศ) เพื่อขอสิทธิ์ในการใช้เครื่องหมายเฉพาะนั้นอย่างถูกต้องตามกฎหมาย โดยเครื่องหมายการค้าอาจอยู่ในรูปของ ชื่อ โลโก้ สัญลักษณ์ ตัวอักษร ตัวเลข รูปภาพ หรือแม้แต่เสียงหรือสี ที่ใช้เพื่อแสดงความแตกต่างระหว่างสินค้าหรือบริการของตนกับของผู้อื่นในตลาด

การจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าช่วยให้เจ้าของเครื่องหมายได้รับสิทธิ์แต่เพียงผู้เดียวในการใช้เครื่องหมายดังกล่าวในธุรกิจ และสามารถดำเนินคดีทางกฎหมายกับผู้ที่ละเมิดหรือแอบอ้างได้อย่างมีน้ำหนัก เพราะถือเป็นการได้รับการคุ้มครองตามกฎหมายอย่างชัดเจน

เอกสารที่ต้องเตรียมก่อนจดทะเบียนเครื่องหมายการค้า มีอะไรบ้าง?

นี่คือรายชื่อเอกสารจดทะเบียนเครื่องหมายการค้า ที่ต้องการสำหรับเตรียมตัวไว้เพื่อให้การจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าทำได้ง่ายขึ้นและไม่ติดปัญหายุ่งยากซับซ้อน ทำได้ดังนี้

• คำขอจดเครื่องหมายการค้า (แบบคำขอ ทม.01) เอกสารหลักที่ใช้ยื่นต่อกรมทรัพย์สินทางปัญญา

• รูปตัวอย่างเครื่องหมายการค้าขนาดประมาณ 5x5 เซนติเมตร จำนวน 5 ชุด (ต้องเหมือนกันทุกชุด)

• รายการสินค้า หรือบริการต้องระบุให้ชัดเจนว่าเครื่องหมายจะใช้กับสินค้า/บริการประเภทใด ตามหมวดหมู่ที่กฎหมายกำหนด
  สำเนาบัตรประชาชน หรือหนังสือรับรองบริษัทบุคคลธรรมดาใช้สำเนาบัตรประชาชนนิติบุคคลใช้หนังสือรับรองนิติบุคคลจากกรมพัฒนาธุรกิจการค้า (อายุไม่เกิน 6 เดือน)

• หนังสือมอบอำนาจ (ถ้ามีการมอบให้ผู้อื่นดำเนินการแทน) ต้องติดอากรแสตมป์ให้เรียบร้อย

• หลักฐานการใช้เครื่องหมายการค้า (ถ้ามี) เช่น รูปถ่ายฉลากสินค้า บรรจุภัณฑ์ หรือสื่อโฆษณาที่แสดงการใช้เครื่องหมาย

• ค่าธรรมเนียมจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าปัจจุบันอยู่ที่ประมาณ 1,000 บาทต่อ 1 หมวดสินค้า/บริการ (อาจมีการเปลี่ยนแปลง)

การจดทะเบียนเครื่องหมายการค้ามีกี่ขั้นตอนและทำยังไงบ้าง

การจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าไม่ใช่เรื่องซับซ้อน แต่ต้องอาศัยความรอบคอบและความเข้าใจในแต่ละขั้นตอน เพื่อให้เครื่องหมายของคุณได้รับการคุ้มครองทางกฎหมายอย่างเต็มที่ กระบวนการนี้มีขั้นตอนที่ชัดเจนตามที่กรมทรัพย์สินทางปัญญากำหนด ซึ่งสามารถสรุปได้ดังนี้

• ตรวจสอบความซ้ำซ้อนของการขอหนังสือจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าโดยจะตรวจสอบว่าเครื่องหมายที่ต้องการใช้ มีผู้อื่นจดทะเบียนไว้แล้วหรือไม่ โดยสามารถค้นหาผ่านระบบออนไลน์ของกรมทรัพย์สินทางปัญญา

• เตรียมเอกสารประกอบการยื่นคำขอเช่น รูปเครื่องหมาย รายการสินค้า/บริการ และเอกสารของผู้ยื่นคำขอ (ตามที่อธิบายไว้ในหัวข้อก่อนหน้า)

• ยื่นคำขอจดทะเบียนสามารถยื่นด้วยตนเองที่กรมทรัพย์สินทางปัญญาหรือจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าออนไลน์ก็ได้

• ค่าธรรมเนียมจะคิดตามจำนวนหมวดสินค้า/บริการที่ต้องการจด

• รอการตรวจสอบจากเจ้าหน้าที่เจ้าหน้าที่จะพิจารณาว่าเครื่องหมายนั้นขัดต่อกฎหมายหรือมีลักษณะต้องห้ามหรือไม่ (เช่น คล้ายของผู้อื่น หรือมีลักษณะทั่วไปเกินไป)

• หากไม่มีปัญหาเครื่องหมายจะถูกประกาศเพื่อเปิดโอกาสให้บุคคลอื่นคัดค้าน (ภายใน 60 วัน)และหากไม่มีผู้คัดค้านเครื่องหมายจะได้รับการจดทะเบียน

• ได้รับหนังสือรับรองเครื่องหมายการค้าจะมีอายุความคุ้มครอง 10 ปี และสามารถต่ออายุได้เรื่อย ๆ ทุก 10 ปี

เครื่องหมายการค้ามีทั้งหมดกี่ประเภท?

จดทะเบียนเครื่องหมายการค้าที่สามารถจดทะเบียนได้ตามกฎหมายไทย แบ่งออกเป็นหลายประเภท โดยแต่ละประเภทมีวัตถุประสงค์และลักษณะการใช้งานที่แตกต่างกันเช่น

เครื่องหมายรับรอง (Certification Mark)

เครื่องหมายที่ใช้เพื่อ รับรองคุณภาพ แหล่งที่มา วิธีการผลิต หรือมาตรฐานของสินค้าและบริการ โดยเจ้าของเครื่องหมายจะไม่ได้ใช้เองกับสินค้า/บริการของตน แต่จะให้ผู้อื่นใช้ภายใต้เงื่อนไขที่กำหนด เช่น เครื่องหมายที่รับรองว่าเป็นสินค้าเกษตรอินทรีย์ หรือผลิตภัณฑ์ OTOP

เครื่องหมายการค้า (Trademark) 

หมายถึงเครื่องหมายที่ใช้กับสินค้าเพื่อแสดงความแตกต่างระหว่างสินค้าของตนกับสินค้าของผู้อื่น อาจเป็นรูปภาพ คำ ตัวอักษร ตัวเลข หรือการจัดวางที่มีลักษณะเฉพาะก็ได้ จุดประสงค์หลักคือช่วยให้ผู้บริโภคจดจำและแยกแยะสินค้าได้

เครื่องหมายร่วม (Collective Mark)

เป็นวิธีจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าแบบจดทะเบียนโดยกลุ่ม บุคคล หรือนิติบุคคลที่รวมตัวกันเป็นสมาคม เพื่อใช้ร่วมกันในกลุ่ม เช่น กลุ่มวิสาหกิจชุมชน หรือสหกรณ์ ที่ต้องการใช้เครื่องหมายเดียวกันกับสินค้า/บริการของสมาชิก เพื่อสร้างภาพลักษณ์หรือมาตรฐานร่วม

เครื่องหมายการบริการ (Service Mark)

เป็นเครื่องหมายที่ใช้กับบริการแทนที่จะใช้กับตัวสินค้า เช่น บริการขนส่ง บริการธนาคาร บริการด้านการศึกษา ฯลฯ จุดประสงค์ก็คล้ายกับเครื่องหมายการค้า คือเพื่อแสดงที่มาและสร้างความแตกต่างจากบริการของผู้อื่น

การจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าแบบอื่น

นอกจากเครื่องหมายการค้า 4 ประเภทที่ได้กล่าวไปก่อนหน้านั้น ในบางประเทศยังมีเครื่องหมายการค้าแบบไม่ดั้งเดิมที่เปิดให้จดทะเบียนเพิ่มเติมได้เช่น

• เครื่องหมายเสียง เช่นเสียงเปิดเครื่องของ Windows หรือเสียงไลน์โดนัทในโฆษณา

• เครื่องหมายกลิ่น เช่นกลิ่นเฉพาะของน้ำหอม หรือกลิ่นใหม่ที่ใช้ระบุตัวตนของสินค้า

เครื่องหมายเหล่านี้ยัง ไม่สามารถจดทะเบียนในประเทศไทย ได้ในปัจจุบัน เนื่องจากข้อจำกัดทางกฎหมายและปัญหาในการพิสูจน์หรือแสดงลักษณะของเครื่องหมายนั้น ๆ อย่างชัดเจน แต่ก็ถือเป็นแนวโน้มที่อาจมีการปรับปรุงในอนาคตตามการเปลี่ยนแปลงของกฎหมายทรัพย์สินทางปัญญาทั่วโลก

จดทะเบียนเครื่องหมายการค้าสำคัญอย่างไรบ้าง

การจดทะเบียนเครื่องหมายการค้าเป็นขั้นตอนสำคัญในการปกป้องแบรนด์และสร้างความได้เปรียบในการแข่งขันทางธุรกิจ ไม่ว่าจะเป็นโลโก้ ชื่อ หรือสัญลักษณ์ต่าง ๆ ที่ใช้แทนสินค้าและบริการ ล้วนควรได้รับความคุ้มครองทางกฎหมายอย่างเหมาะสม แม้ว่าในปัจจุบันประเทศไทยจะยังไม่เปิดรับการจดทะเบียนเครื่องหมายบางประเภท เช่น กลิ่นหรือเสียง แต่ก็เป็นเรื่องที่น่าติดตามในอนาคต