ผ้าแพรหลากสี พันรอบสิ่งศักดิ์สิทธิ์

           เรามักจะเห็นผ้าแพรสีต่างๆ ผูกไว้กับหัวเรือ พันไว้รอบต้นไม้ เจดีย์ หรือสิ่งเคารพอื่นๆ มากมาย โดยทั่วไปมัคคุเทศก์ก็จะอธิบายว่าผ้าพวกนั้น คือ ของถวายให้กับสิ่งที่ผู้ให้เคารพ เชื่อว่าสิ่งที่สถิตอยู่ในศาล ต้นไม้ เจดีย์ จะใช้ประโยชน์จากผ้าที่มอบให้ จะเล่าเรื่องแบบง่ายๆ สั้นๆ แบบนั้นก็คงไม่มีใครว่าอะไร แต่ถ้ามีเวลา และต้องการจะเสริมการเล่าตรงนี้ให้น่าสนใจ มันมีวิธีการคิดด้วยการย้อนอดีตกลับไปหาต้นตอเรื่องเรื่องผ้าแพรแล้วผูกเรื่องให้น่าสนใจดังต่อไปนี้

           ย้อนกลับไปสมัยโบราณที่การทอผ้า (weave) เป็นเรื่องยุ่งยาก มีขั้นตอนที่ละเอียด ใช้เวลา และใช้ความอุตสาหะ (laborious work) เป็นอย่างมากเพื่อที่จะผลิตผ้าขึ้นมาหนึ่งผืน คนโบราณเมื่อทอผ้าได้จนสำเร็จเป็นผืน (fabric) ก็มักจะมอบผ้าทอมือนั้นให้แก่คนที่ตัวเองรัก เช่น พ่อ แม่ พระ หรือ คนที่เคารพนับถือ จะเห็นว่า ผ้า คือสัญลักษณ์ของความรัก เพราะการทอผ้าขึ้นมาแต่ละผืนต้องใช้ความอดทนอย่างมาก ตัวอย่างเช่น...

           การทอผ้าฝ้าย จะต้องเริ่มจากการปลูกฝ้าย รอให้ออกดอกฝ้าย เก็บดอกฝ้าย นำดอกฝ้ายมาตี มาปั่นเพื่อทำให้ฝ้ายติดกันแน่น แล้วค่อยๆ ดึงฝ้ายให้ออกมาเป็นเส้นเล็กๆ แล้วนำเส้นด้ายเหล่านั้นมาสืบลงบนกี่ สืบเส้นด้ายยืน (weft yarn) เส้นด้ายพุ่ง (warp yarn) เสร็จแล้ว ก็เริ่มทอ

           ส่วนการทอผ้าไหม ก็เริ่มตั้งแต่ปลูกต้นหม่อน ให้หนอนกินใบหม่อน แล้วห่อตัวเป็นดักแด้ นำดักแด้มาต้มในน้ำร้อน แล้วสาวเส้นใยออกจากดักแด้นั้น แล้วนำเส้นใยนั้นมาเข้ากี่ สืบเส้นด้ายยืน เส้นด้ายพุ่งแล้วเริ่มทอ 

           จะเห็นว่าไม่ว่าจะเป็นฝ้าย หรือไหม ต้องใช้ความละเมียดละมัยอย่างสูง กว่าจะได้คืบ กว่าจะได้ศอก ต้องนั่งทอกันหลังขดหลังแข็ง เพราะฉะนั้นผ้าที่ทอได้ก็จะมอบให้คนที่ตัวเองรัก พ่อ แม่ ลูก พระ และก่อนที่จะมีศาสนาคนโบราณเชื่อว่าต้นไม้ใหญ่ ภูเขา แม่น้ำ มีสิ่งศักดิ์สิทธิ์ประจำอยู่ เพราะฉะนั้นการเอาผ้าไปผูกไปพันรอบๆ สิ่งเหล่านั้นก็เพื่อหวังว่าสิ่งสถิตที่อยู่ในนั้น จะได้ใช้ประโยชน์จากผ้าเหล่านั้นตามความเชื่อไม่ว่าจะวิธีใด 

           จึงขอเน้นว่าผ้าทอมือสมัยโบราณ เปรียบเสมือนตัวแทนของความรัก ที่ผู้ทอต้องการทำเพื่อคนที่ตัวเองรักหรือบูชาจริงๆ หรือสังเกตได้ง่ายจากเครื่องราชบรรณาการสมัยก่อน ผ้าแพร คือ หนึ่งในปัจจัยสำคัญที่เมืองขึ้นจะต้องถวายให้กับกษัตริย์เป็นเครื่องราชบรรณาการ เช่น เขมร จะต้องนำผ้าอัมปรมมาถวาย ลาวถวายผ้าผ้ามัดหมี่ 

           ในอดีตเราจะให้ความสำคัญกับคนทอผ้า แต่ปัจจุบันนี้เราใช้เครื่องจักรทอผ้า ความสำคัญจึงตกไปอยู่กับดีไซน์เนอร์แทน 

ทำไมต้อง ๗ สี ๗ ศอก

           ต้นเค้าน่าจะมาจากธรรมเนียมมาตรการวัดของไทยเราที่มีคืบและศอก (๑ คืบ เท่ากับ ๑๒ นิ้ว ๑ ศอกเท่ากับ ๒ คืบ คือ ๒๔ นิ้ว) เพราะฉะนั้นจึงถือว่าศอกเป็นการวัดที่มีค่าสูง คนโบราณอาจจะคำนึงต่อไปว่าหนึ่งสัปดาห์มี ๗ วัน แต่ละวันมีเทวดาประจำ เทวดาทั้งเจ็ดมีสีต่าง ๆ กัน คงจะเป็นมงคลถ้าเราจะเคารพและปฏิบัติบูชาต่อท่านทั้ง ๗ วัน จึงเกิดเป็นธรรมเนียมการร้อยพวงมาลัย ๗ สี ๗ ศอกขึ้น “ข้อมูลสนับสนุนจากหนังสือ ๑๐๘ ซองคำถาม / สำนักพิมพ์สารคดี” 

แต่ถ้าตามตำหรับโบราณจริงๆ จะเป็นผ้าแพร ๙ สี แทนเทวดานพเคราะห์ทั้ง ๙ 

           พระอาทิตย์ สีแดง
           พระจันทร์ สีขาวนวล
           พระอังคาร สีชมพู
           พระพุธ สีเขียว
           พระพฤหัส สีเหลืองหรือสีหมากสุก
           พระศุกร์ สีฟ้า
           พระเสาร์ สีดำ
           พระราหู สีสัมฤทธิ์
           พระเกตุ สีทอง

           ปกติมักจะผูกตอนตั้งศาล ในภูมิปาโลฤกษ์ หรือ มหัทธโนฤกษ์ เทวีฤกษ์ และราชาฤกษ์ ในกรณีที่หาภูมิปาโลฤกษ์ไม่ได้ครับ แต่ถ้าจะผูกเพื่อถวายการบูชาในวันปกติหลังการสังเวยก็ไม่ต้องดูฤกษ์ครับ เพียงแต่ให้ดูทิศประจำวันในการเข้าไปเท่านั้นเอง

           วันอาทิตย์ ให้เข้าไปทาง ทิศประจิม
           วันจันทร์ ให้เข้าไปทาง ทิศพายัพ
           วันอังคาร ให้เข้าไปทาง ทิศอุดร
           วันพุธ ให้เข้าไปทาง ทิศอิสาน
           วันพฤหัส ให้เข้าไปทาง ทิศบูรพา
           วันศุกร์ ให้เข้าไปทาง ทิศทักษิณ
           วันเสาร์ ให้เข้าไปทาง ทิศอาคเณย์ ครับ 

เรียบเรียงโดย : Horonumber
เนื้อหา : GuideCenter.com : pantip : guru.google.co.th
ภาพ : photoontour.com